Hıdrellez, Ederlezi veya Gergövden; çok renkli, çok kültürlü, ama bir o kadar da karışık Balkanlar’da, hangi etnik kökenden gelirlerse gelsinler pek çok halkın aşağı yukarı ortaklaştıkları ve aynı günlere denk gelen bazı bayram isimleridir bunlar. Yeni bir yılın başlangıcı olarak da görülürler. Mayıs ayının 5-6’sında kutlanırlar. Doğa ile iç içe yaşayan ve zamanını doğanın döngülerine göre ayarlayan insanların birçok bayramının doğayla ilişkili olması olağandır. Bu sayılan bayram isimleri Balkanlar’da baharın gelişiyle birlikte yeni bir yılın da gelişidir aslında. Baba Marta ile baharın yalancı yüzüne bir kez aldanan Pomaklar da Balkanlardaki diğer pek çok halk gibi baharı çok geç kutlarlar. Neredeyse tüm meyve ağaçları çiçek açmıştır artık. Doğuda yaz kendini dayatırken, batıda ise insanlar nihayet ikna olmuştur baharın geldiğine. En son ayva ağaçları da çiçeklenir mayıs başında, dalları yavruağzına kesilir.

Köyün anneleri, nineleri ise, 6 mayıs sabahı ayva çiçekleriyle süslerler evlerinin içlerini. Çocukları, torunları uyanıp, uyudukları odaların kapılarının pervazına iliştirilmiş ayva çiçeklerini gördüklerinde o günün bayram olduğunu anlarlar böylece.

Ne bayramı mı? Hıdrellez, Ederlezi veya Gergövden…

Bu her üç adın, karışık Balkan coğrafyası içindeki pek çok halk için ayrı ayrı anlamları vardır.  İçine Çingeneleri de alan, Slavik ve Türk kökenli Balkan halklarının, hepsinin aynı güne denk gelen, ancak farklı isimlerle karşıladıkları bayramlardır bunlar.

Gergövden’i kutlar Pomaklar. Gergövden’dir Pomaklar için yeni yıl. O gün çalışılmaz; yenilir, eğlenilir. Zira 6 mayıstan sonra tembellik yapana kimse iyi gözle bakmaz.

6 Mayıs sabahı dört odalı, tek katlı kerpiç evimizin kapı pervazlarını ayva çiçekleriyle donatırdı rahmetli babaannem. Kardeşlerimle yan yana yattığım yer yatağında gözlerimi açıp ayva çiçekleriyle uyandığımda, o günün Gergövden olduğunu anlar, içten içe sevinirdim. Her ne kadar dini bayramlardaki gibi el öpmesek, para-şeker toplamasak bile, güzel yemekler vardı bugün.

Genç kız halamlar ayrı bir telaşlanırlardı o gün. Yeni elbiselerini giyip, süslenip püslenir akşama doğru da portaların* önlerindeki yaşlı ağaçların dallarında kurulan salıncaklarda sallanırlardı. Köyün delikanlıları da tekmil dururdu tabii bir tarafta. Bayram ise, bugün onlar için de bayramdı. Akşamüzeri kahvehanelerde toplaşıp köyün mahallelerinde kurulan şenliklerde piyasaya** çıkarlardı.

Bazı mahallerde daire (tef) çalan, Pomakça mani, pesna okuyan genç kızlar vardı. Buralar daha kalabalık olurdu. Bazı genç kızlar oynar, bazıları da sallanırdı. Akşamüzeri hava kararmak üzereyken, yavaş yavaş evli, özellikle yaşlı kadınlar da ortaya çıkar, erkekler evlerine çekilmek üzereyken şöyle bir iki sallanır, o günün âdetini yerine getirirlerdi.

Börekler, etli yemekler, tatlılar olurdu akşam ezanından sonra kurulan sofralarda. Bir ziyafet iştahıyla yenirdi yemekler. Hamarat Pomak kadınları deyim yerindeyse, döktürürdü o gün.

Gergövden’de sallanmak ömrü uzatırmış. Elbette bu bir boş inanç, ama bazı gelenekler bazen çeşitli inanç ve düşünüşlere bürünerek binlerce yıl sürer. Gergövden’i bir gelenek, yılbaşı veya bayram olarak yakın yıllara kadar kutlayan pek çok Pomak köyü, bugün artık kutlamıyor maalesef. Rodoplardan, Karacaova’dan Türkiye topraklarına taşınan Gergövden, yazılmamış tarihimizin belleğinden silinmek üzere.

Pagan inanıştan bu yana gelen ve önce Hıristiyanlık sonra da Müslümanlıkla devam eden Gergövden, her ne kadar bir boş inanç gibi görünse de Pomakları doğaya ve toprağa bağlayan bir bayram. Elbette bugün Pomak köylerindeki gençlerin çoğu büyük şehirlerde yaşıyor veya orada yaşamanın planlarını yapıyor. Çünkü doğdukları köylerde, ilerde hayatlarını sürdürecekleri bir kazanca sahip olacakları konusunda endişeliler. Bugün Pomak köyleri boşalırken, ardında pek çok gelenek de bir daha hatırlanmamak üzere kayboluyor. Bunlardan biri de Gergövden.

Hâlâ hatırlayanlar için, chistatvi Gergövden!

Haber Kaynak : Pomaklarin Sesi Gazetesi Hasan Uygun

Kaynak Link : http://www.pomaklarinsesi.com/gorgevden-hidrellez-veya-ederlezi/

Bizi  Facede sosyal Medyada Takip edin.Pomaklar hakkinda her seyden an itibari ile  Haberiniz olsun ..  Pomakbülteni Haber Portalı.