Pomak Ajans, deprem öncesi alınması gereken tedbirlerin yanı sıra, deprem sırasında farklı senaryolarda ne yapılması gerektiğine ve deprem sonrasında atılması gereken adımlar.

Deprem öncesinde neler yapılmalı?

Deprem öncesinde alınacak önlemlerin ilk adımı olarak yerleşim bölgesi ve bina yapılacak yerlerin seçimlerinde hassas davranılması geliyor.

• Yerleşim bölgeleri titizlikle belirlenmelidir. Kaygan ve ovalık bölgeler iskana açılmamalı, konutlar gevşek toprağa sahip meyilli arazilere yapılmamalıdır,
• Yapılar deprem etkilerine karşı dayanıklı inşa edilmeli (Yapı Tekniğine ve İnşaat Yönetmeliğine uygun olarak),
• İmar planında konuta ayrılmış yerler dışındaki yerlere ev ve bina yapılmamalı,
• Dik yarların yakınına, dik boğaz ve vadilerin içine bina yapılmamalı,
• Çok kar yağan ve çığ gelen yamaçlarda bina yapılmamalı,
• Mevcut binaların dayanıklılıkları artırılmalı,
• Konutlara deprem sigortası yaptırılmalı.

Bunlar dışında yapısal olamayan, yani binadan değil de eşyalardan kaynaklanacak hasarlardan korunmak için günlük kullanılan eşyaların ev içerisine yerleştirilmesinde de bazı önlemler alınması gerekiyor:

• Dolap üzerine konulan eşya ve büro malzemeleri kayarak düşmelerini önlemek için plastik tutucu malzeme veya yapıştırıcılarla sabitlenmeli,
• Soba ve diğer ısıtıcılar sağlam malzemelerle duvara veya yere sabitlenmeli,
• Dolaplar ve devrilebilecek benzeri eşyalar birbirine ve duvara sabitlenmeli, eğer sabitlenen eşya ve duvar arasında boşluk kalıyorsa, çarpma etkisini düşürmek için araya bir dolgu malzemesi konulmalı,
• Tavan ve duvara asılan avize, klima vb. cihazlar bulundukları yere ağırlıklarını taşıyacak şekilde, duvar ve pencerelerden yeterince uzağa ve kanca ile asılmalı,
• İçinde ağır eşyalar bulunan dolap kapakları mekanik kilitler takılarak sıkıca kapalı kalmaları sağlanmalı,
• Tezgah üzerindeki kayabilecek beyaz eşyaların altına metal profil koyarak bunların kayması önlenmeli,
• Zehirli, patlayıcı, yanıcı maddeler düşmeyecek bir konumda sabitlenmeli ve kırılmayacak bir şekilde depolanmalı, bu maddelerin üzerlerine fosforlu, belirleyici etiketler konulmalı,
• Rafların önüne elastik bant ya da tel eklenebilir, küçük nesneler ve şişeler, birbirlerine çarpmayacak ve devrilmeyecek şekilde, kutuların içine yerleştirilmeli,
• Gaz kaçağı ve yangına karşı, gaz vanası ve elektrik sigortaları otomatik hale getirilmeli,
• Binadan acilen çıkmak için kullanılacak yollardaki tehlikeler ortadan kaldırılmalı, bu yollar işaretlenmeli, çıkışı engelleyebilecek eşyalar çıkış yolu üzerinden kaldırılmalı,
• Geniş çıkış yolları oluşturulmalı, dışa doğru açılan kapılar kullanılmalı, acil çıkış kapıları kilitli olmamalı, acil çıkışlar aydınlatılmalı,
• Karyolalar pencerenin ve üzerine devrilebilecek ağır dolapların yanına konulmamalı, karyolanın üzerinde ağır eşya olan raf bulundurulmamalı,
• Tüm bireylerin katılımı ile (evde, iş yerinde, apartmanda, okulda) “Afete hazırlık planları” yapılmalı, her altı ayda bir bu plan gözden geçirilmeli, zaman zaman bu plana göre nasıl davranılması gerektiğinin tatbikatları yapılmalı,
• Bir afet ve acil durumda eve ulaşılamayacak durumlar için aile bireyleri ile iletişimin nasıl sağlanacağı, alternatif buluşma yerleri ve bireylerin ulaşabileceği bölge dışı bağlantı kişisi (ev, işyeri, okul içinde, dışında veya mahalle dışında) belirlenmeli,
• Önemli evraklar (kimlik kartları, tapu, sigorta belgeleri, sağlık karnesi, diplomalar, pasaport, banka cüzdanı vb.) kopyaları hazırlanarak su geçirmeyecek bir şekilde saklanmalı, ayrıca bu evrakların bir örneği de bölge dışı bağlantı kişisinde bulunmalı,
• Bina yönetimince önceden belirlenen, mesken veya iş yerinin özelliği ve büyüklüğüne göre uygun yangın söndürme cihazı mutlaka bulundurulmalı ve periyodik bakımları da yaptırılmalı. Ayrıca bu cihazlar,

• • Kolayca ulaşılabilecek bir yerde tutulmalı,
  • Yeri herkes tarafından bilinmeli,
  • Duvara sıkıca sabitlenmeli,
  • Her yıl ilgili firma tarafından bakımı yapılmalı,
  • Bir kez kullanıldıktan sonra mutlaka tekrar doldurulmalı,
  • Binalarda asansörlerin kapı yanlarına “Deprem Sırasında Kullanılmaz” levhası asılmalı.

Deprem anında neler yapılmalı?

Deprem sırasında kesinlikle panik yapılmaması gerektiğinin altını çiziyor.

Deprem anında bina içerisinde bulunan kişilerin, panik yapmadan izlemesi gereken bazı adımlar bulunuyor:

• Sabitlenmemiş dolap, raf, pencere vb. eşyalardan uzak durulmalı,
• Varsa sağlam sandalyelerle desteklenmiş masa altına veya dolgun ve hacimli koltuk, kanepe, içi dolu sandık gibi koruma sağlayabilecek eşya yanına çömelerek hayat üçgeni oluşturulmalı,
• Baş iki el arasına alınarak veya bir koruyucu (yastık, kitap vb) malzeme ile korunmalı, sarsıntı geçene kadar bu pozisyonda beklenmeli,
• Güvenli bir yer bulup, diz üstü çökerek, baş ve ense korunacak şekilde kapanılmalı ve düşmemek için sabit bir yere tutunulmalı,
• Merdivenlere ya da çıkışlara doğru koşulmamalı,
• Balkona çıkılmamalı,
• Balkonlardan ya da pencerelerden aşağıya atlanmamalı,
• Kesinlikle asansör kullanılmamalı,
• Telefonlar acil durum ve yangınları bildirmek dışında kullanılmamalı,
• Kibrit, çakmak yakılmamalı, elektrik düğmelerine dokunulmamalı,
• Tekerlekli sandalyede isek tekerlekler kilitlenerek baş ve boyun korumaya alınmalı,
• Mutfak, imalathane, laboratuvar gibi iş aletlerinin bulunduğu yerlerde; ocak, fırın ve bu gibi cihazlar kapatılmalı, dökülebilecek malzeme ve maddelerden uzaklaşılmalı,
• Sarsıntı geçtikten sonra elektrik, gaz ve su vanalarını kapatılmalı, soba ve ısıtıcılar söndürülmeli,
• Diğer güvenlik önlemleri alınarak gerekli olan eşya ve malzemeler alınarak bina daha önce tespit edilen yoldan derhal terk edilip toplanma bölgesine gidilmeli,
• Okulda sınıfta ya da büroda ise sağlam sıra, masa altlarında veya yanında; koridorda ise duvarın yanına hayat üçgeni oluşturacak şekilde ÇÖK-KAPAN-TUTUN hareketi ile baş ve boyun korunmalı,
• Pencerelerden ve camdan yapılmış eşyalardan uzak durulmalı.

Deprem anında açık alanda bulunan kişilerin de izlemesi gereken bazı adımlar yer alıyor:

• Enerji hatları ve direklerinden, ağaçlardan, diğer binalardan ve duvar diplerinden uzaklaşılmalı, açık arazide çömelerek etraftan gelen tehlikelere karşı hazırlıklı olunmalı,
• Toprak kayması olabilecek, taş veya kaya düşebilecek yamaç altlarında bulunulmamalı, böyle bir ortamda bulunuluyorsa seri şekilde güvenli bir ortama geçilmeli,
• Binalardan düşebilecek baca, cam kırıkları ve sıvalara karşı tedbirli olunmalı,
• Toprak altındaki kanalizasyon, elektrik ve gaz hatlarından gelecek tehlikelere karşı dikkatli olunmalı,
• Deniz kıyısından uzaklaşılmalı.

Deprem anında araç kullanan kişilerin de izlemesi gereken bazı adımlar bulunuyor. Sarsıntı sırasında karayolunda seyir halindeyse olan kişilerin şunları yapması tavsiye ediliyor:

• Bulunduğunuz yer güvenli ise; yolu kapatmadan sağa yanaşıp durulmalı, kontak anahtarı yerinde bırakılıp, pencereler kapalı olarak araç içerisinde beklenmeli. Sarsıntı durduktan sonra açık alanlara gidilmeli.
• Araç meskun mahallerde ya da güvenli bir yerde değilse (ağaç ya da enerji hatları veya direklerinin yanında, köprü üstünde vb.); durdurulmalı, kontak anahtarı üzerinde bırakılarak terk edilmeli ve trafikten uzak açık alanlara gidilmeli,
• Sarsıntı sırasında bir tünelin içinde ve çıkışa yakın olmayan kişilerin aracı durdurulup aşağıya inmeleri ve aracın yanına yan yatarak ayakları karına çekerek, ellerle baş ve boyun korunmalı,
• Kapalı bir otoparkta bulunan kişiler araç dışına çıkarak yanına yan yatarak, ellerle baş ve boynu korumalı. Yukarıdan düşebilecek tavan, tünel gibi büyük kitleler aracı ezecek dahi olsa yok edemeyeceğinden, araç içerisinde değil dışarısında depremin geçmesi beklenmeli.

Metroda veya diğer toplu taşıma araçlarında depreme yakalananların ise şunlara dikkat etmesi gerekiyor:

• Elektriğe kapılma veya diğer hattan gelen başka bir metro yada trenin çarpma ihtimaline karşı, gerekmedikçe kesinlikle metro ve trenden inilmemeli,
• Sarsıntı bitinceye kadar metro ya da trenin içinde, sıkıca tutturulmuş askı, korkuluk veya herhangi bir yere tutunulmalı, metro veya tren personeli tarafından verilen talimatlara uyulmalı.

Deprem sonrasında neler yapılmalı?

Kapalı alanda olan kişilerin yapması gerekenler arasında şunlar yer alıyor:

• Önce bireysel olarak güvende olunduğundan emin olunmalı,
• Sonra çevrede yardım edilebilecek kimse olup olmadığı kontrol edilmeli,
• Depremlerden sonra çıkan yangınlar oldukça sık görülen ikincil afetler olması nedeniyle gaz kokusu alınırsa, gaz vanası kapatılmalı, camlar ve kapılar açılarak derhal bina terk edilmeli,
• Dökülen tehlikeli maddeler temizlenmeli,
• Yerinden oynayan telefon ahizeleri telefonun üstüne koyulmalı,
• Acil durum çantası alınarak, mahalle buluşma noktasına doğru harekete geçilmeli,
• Radyo ve televizyon gibi kitle iletişim araçlarıyla yapılacak uyarılar dinlenmeli,
• Cadde ve sokaklar, acil yardım araçları için boş bırakılmalı,
• Her büyük depremden sonra mutlaka artçı depremler olur. Artçı depremler zaman içerisinde seyrekleşir ve büyüklükleri azalır. Artçı depremler hasarlı binalarda zarara yol açabilir. Bu nedenle sarsıntılar tamamen bitene kadar hasarlı binalara girilmemeli, artçı depremler sırasında da ana depremde yapılması gerekenler yapılmalı.

Açık alanlarda olanların ise dikkat etmesi gerekenler arasında aşağıdakiler bulunuyor:

• Çevredeki hasara dikkat ederek bunlar not edilmeli,
• Hasarlı binalardan ve enerji nakil hatlarından uzak durulmalı,
• Önce yakın çevrede acil yardıma gerek duyanlara yardım edilmeli,
• Sonra mahalle toplanma noktasına gidilmeli,
• Yardım çalışmalarına katılım gösterilmeli, -yaşlılar, bebekler, hamileler, engelliler- gibi özel ilgiye ihtiyacı olan afetzedelere yardımcı olunmalı.

Yıkıntı altında mahsur kalanların ise öncelikli olarak enerjilerini korumaları gerekiyor:

• Paniklemeden durum kontrol edilmeli,
• Hareket kabiliyeti kısıtlanmışsa çıkış için hayatı riske atacak hareketlere kalkışılmamalı, kurtarma ekipleri beklenmeli,
• Enerji en tasarruflu şekilde kullanılmalı, bu yüzden kontrollü hareket edilmeli,
• Kişi el ve ayaklarını kullanılabiliyorsa su, kalorifer, gaz tesisatlarına, zemine vurmak suretiyle varlığını duyurmaya çalışmalı,
• Kişi sesini kullanabiliyorsa kurtarma ekiplerinin seslerini duymaya ve onlara seslenmeye çalışılmalı, ancak enerjini kontrollü kullanılmalı.
•