Balkanlarda 1879 - 1886 yılları arasındaki sömürgeci devletlerin, emperyallerin kirli savaşımı arasında Topraklarını, Bayraklarını Vatanlarını Kaybeden tek ulus olan Pomaklar bu zihin kapanmasını, Bu kimlik, bilinç traumasını aşmak ve kendi ideolojik Teorik temellerini oluşturmak zorundadırlar.

  Kuşkusuz Pomak Ajans ideologlarının, teorisyenlerinin Pomak ajans ekseni çevresindeki Pomak örgütlenmesinin pratikte olduğu kadar teorik temelleri geliştirmedede yoğun çabası vardır. Pomak etnisitesi Dil, Kültür, Tarih değerlerini tamamen yok edip egemen uluslar tarafindan gizli yada açık asimile edilmek istenmekte, bu asimilasyona karşı ise Pomak Ajans ideologlarının, teorisyenlerinin güçlü bir Muhalefet temeli oluşturma çabalarıda sürmektedir.
Egemen Ulus ittifakı her türlü gücünü kullanarak Pomak ulusunun tüm değerlerini aşındırma yok etme ve sindirmek için yukarıdan aşşağıya sistematik yöntemlerini uyguluyor. 
Pomak asimilasyonuna, Pomak ulus değerlerinin aşındırmasına karşı ayrıca Pomak etnisitesinin deforme edilme sistemine muhalefet olarak Pomak Ajans kendi iç dinamiği içersinde anti-asimile fikir versiyonun teorik ve ideolojik temelleri geliştirmeye sistemli, örgütlü ve kararlı bir şekilde çizgisinden taviz vermeden devam ediyor.
Bu düzlemde devam ederken aynı zamanda hem dışarıdan hemde içerideki Pomak asimilasyonu egemen ulus işbirlikçisi dönek Pomaklar ile sistemli, örgütlü, ilkelerinden taviz vermeden kararlı bir biçimde mücadeleyi yükseltiyor. 
Pomak Ajans teorisyenlerinin politik mücadelesi Pomak ulus değerleri ile özdeşleştirilerek, Pomak halk tarihinden dersler çıkarılıp sentez edilerek, Pomak halk kitlesinden kopmadan ayakları yere basan tutarlı bir temel üzerine inşa ediliyor.
Pomak ulusal kavramını etkisizleştirmek isteyen egemen ulus asimilasyon sistemi en ahlaksız taktiklerini kullanmakta, yalan tarihler düzenlemekte, hiç bir bilimsel veriye, belge ve bulguya dayanmayan birbirinden tutarsız söylentiler ortaya atıp bu hurafeler üzerine kitaplar yazıp sahte belgeler düzenleyerek, Pomaklar icin düzmece tarihler uydurma çabasındadırlar.
Bu egemen ulus zihniyeti tüm çirkinliğini , pisliğini, ahlaksızlığını, kokuşmuşluğunu ortaya koymakta Pomak ulusunun Kültür, Sanat, Gelenek,Görenek, tarih ve dilini yozlaştırıp kendi egemen ulus kültürü içinde eritme telaşındadır.
Biz Pomaklar şimdi yeniden başlamalıyız.  Umuttan ve gelecekten bahsedeceksek öncelikle gelecek nesillere bırakacak onurlu bir mirasımız olmalı. idealini yitiren ve kendi içinde devinemeyen , kimliğini, kültürünü dilini, geleneklerini koruyamayan bir halk gelecek nesillerine ne anlatabilir?
Bir başka kimliğin, bir başka dünyanın şarkıları içinde gezinen bir melodi , ruhu, Pomak kimliği özgür bir Pomak karekteri günümüz şartlarında gittikçe belirgin hale gelmektedir.

Bu yüzden Pomak Ajans ideologları ve teorisyenleri    Pomak ulus değerlerinin Mezara gömülmesine, medeniyet çöplüğüne atılmasına izin vermeyecek, Pomakların var olma mücadelesine hayat veren ve Pomak Ajans etrafinda örgütlenmeye çağıran bir ses, bir çığlık, bir haykırış olmaya devam edecektir.. 

  Eleştiriler ve gerçekler  karşısında hazımsızlık ile saldırganlık Devletsiz Toplum bireylerinin, Egemen  kültür komplikasyonun altında ötekileşmiş iki kimlikli kişiliklerin  tipik özelliğidir.  Yaşanan kültürel yozlaşma ve çürümenin bir sembolü ise  Kumdan  kaledir.   
      Pomak ulusunun yaşadığı değişim etkisini daha çok Pomakların ana dili Pomakçada gösteriyor. 
Değişimin dinamikleri Pomaklar olarak kültür dünyamızı epey bir zorluyor. Kültürümüzün geleneksel yapısı ve tarzında ciddi bir tıkanma gözleniyor. Pomaklar siyasi alanda yoklar Pomakların siyaseti ise yaşanan Toplumsal  sorunun azda olsa var olan  Pomak  camiamızın ’çizgi dışına’ çıkmasına, egemen Kültür içinde erimesine bağlanıyor. Pomaklar Siyaset soruna ideolojik yaklaşıyor ve ‘çözüm’ için  ‘boşverdimci’ olmayı seçiyorlar. Ne var ki Pomak Kültürünün sorunları derindir. Sorun yaşanan değişime uygun çözümlerin üretilememesindedir.
Nitelik olmayınca anlamsızlık egemen oluyor 
     Yaşanan tıkanmanın başlıca nedeni dünya insanlığının ve onun bir parçası olan Pomak toplumunun geçirdiği değişimler; bilim ve teknik başta olmak üzere hayatın her alanında yaşanan - devrimsel – gelişmelerdir.  İnsanlığa engin ufuklar kazandıran, kültür-sanat başta olmak üzere her alanda baş döndürücü gelişmeler sağlayan değişim, herkes gibi Pomak insanını da derinden etkiliyor.
Çok yönlü ve çarpıcı etkileri olan söz konusu gelişmelerin yol açtığı sonuçlar her gün biraz daha ivme, ayrıntı ve de somutluk kazanarak hayatın derinliklerine iniyor. Orada yeni yaşam tarzı gibi, yeni bir kültür algısı da şekilleniyor.Değişim Pomak  toplumunu iliklerine kadar çözüyor. Toplum bir yanıyla eski ilişki ve değer yargılarından özgürleşiyor, diğer yanıyla da çağın değerleri temelinde yeniden şekilleniyor. Değişim, bilimden sanata, felsefeden ekonomiye her şeyi alt-üst ediyor. Bununla da kalmıyor; kendisine ayak uydurmayanı tasfiye de ediyor. Dışlıyor, asimile ediyor. Dolayısıyla ayakta kalmanın yolu çağımıza uygun siyaset, felsefe, kültür vs. üretmekten, yeni şeyler yaratmaktan geçiyor.
Biz kendi Pomak kültürümüzü nasıl bir çözümlemeye tabi tutabiliriz?
      Pomakların Hakim kültürler altında ezilmesi ve erimesi geçirdiği değişime uygun kültür- sanat felsefesi üretilememesinden kaynaklanıyor. Dünya değişti, çağ değişti, 
Pomak  halkı değişti; toplumsal ilişkiler, tarzlar, üretim biçimleri ve daha birçok şey  gibi kültürün algısı ve  işlevi de değişti fakat, geçmişin dar kalıplar içindeki kültür-sanat siyaseti değişmedi.Bu yüzden dünyanın ve Pomak  toplumunun yaşadığı değişime uygun çözümler üretilemedi.
   Daha önce de yazmıştım her şeyden önce yeni bir felsefe üretilmelidir. 
Kültür bireysel ve toplumsal felsefenin temelleri üzerinde yükseldiğinden, Önce sanat, Müzik , Folklor , Tarih bilinci ve Dilimiz Pomakça ile  camiamız  çağın değerleri ve  toplumsal dinamiklerle etkileşim içinde olan, Pomak  toplumu ve bireyi oluşturmalıyız.  Yaşadığı çağla bütünleştirerek yeniden yaratan ve estetik kaygı taşıyan  yeni bir Pomak ulusu felsefesine ihtiyaç duymaktadır.
   Son olarak diyeceğim ;  Pomaklar yabancılaşmaya, ötekileşmeye , yozlaşmaya, çürümeye ve gericileşmeye karşı bilinçlenmeli , direnmeli  Pomak halkının  kültürüne sahip çıkmalıdır.   Pomakçamızı ,Kültürümüzü  sanat ve edebiyat alanında geliştirip yaygınlaşması için; geçmişi bugüne, bugünü yarınlara taşıma coşkusuyla “yüz çiçek açsın” şiarıyla yola çıkması ile oluşacaktır.  .. Bu konuda politik sentezlerime ve Yazılarıma dönem dönem devam edeceğim.. Elimden geldiğince, zaman buldukça POMAK ulusal azınlık kavramı ile  Etnisite  ve Kimlik bunalımı paradigmasına ulusal Pomak ekseninide  dikkate alarak  Teorik  katkılar sunmaya çalışaçağım.  
Si Zdrav - SAYGILARIMLA. Neşet Doğan 
            
                                        Bizi facede takip edin.