Bu çalışmanın amacı Edirne ili Keşan ilçesinin Akhoca, Orhaniye ve Koruklu köyü halkının 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı sürecinde göç etmek zorunda kaldıkları yerleşim yerlerinin tespitini amaçlamaktadır.
1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı öncesi Lofça kazası ve çevresinde yaşayan Pomakların yaşam alanları bu bölgede oldukları için biz onları Lofça Pomakları olarak tanımlıyoruz.
Lofça Pomaklarının 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşından önce ki, nüfuslarının 100 000 civarında olduğu tahmin edilmektedir. Savaş sürecinde Lofça Pomaklarnın bir bölümü Rodop ve Makedonya bölgelerine göç ederken, savaştan sonra önemli bir bölümüde Doğu Trakya'ya ve Anadolu’ya göç etmek zorunda kalmışlardır.
Osmanlı Arşivleri Hicri 13- 06- 1296 tarihli belgesinde,
Tekfurdağı sancağının Hayrabolu kazasındaki köylerde boş arazilerin Lofça muhacirlerine, Şarki Rumeli ve Bulgaristan' dan göç edeceklere Gelibolu ve Edirne taraflarındaki boş arazilerin verilmesi. ( Fon. Y..A...RES. 3 44 ) ile ilgili bir belge bulunmaktadır.
Günümüzde Doğu Trakya'da Lofça Pomaklarının yerleşim alanlarını incelediğimizde belli bölgelere büyük gruplar halinde gelerek iskan edildiklerini görebiliyoruz. Köyler bir birine yakın olmaları tercih edilmiş ve köylerde yaşayanların genellikle bir birleri ile akrabalıkları bulunmakta.
Akhoca, Orhaniye ve Koruklu köyleride bir birlerine oldukça çok yakındır.
Akhoca köyünün Wep sayfasında, Eski bir yerleşim bölgesi olan Akhoca’nın nüfusunun çoğunluğunu oluşturan Pomakların, 1877 yılında bugünkü Bulgaristan'ın Dobruca – Dubrevsi nahiyesinden geldikleri söylenmektedir.
O bölgeden göç eden 1700 civarında nüfusun bir kısmı Çanakkale ilinin Biga ilçesinin bir köyüne, bir kısmı Denizli ilinin Nazilli ilçesine, bir kısmı da Edirne ilinin Keşan ilçesinin Akhoca, Orhaniye ve Koruklu köylerine yerleşmiştir.
Akhoca köyüne 1877 yılında gelen Pomaklara, oturdukları evleri, Osmanlı devletinin köyde yaşayan ak sakallı hocadan satın aldığı, sonrada parselleyip dağıttığı söylenmektedir.
Bu nedenle Akhoca köyü çevre köylere göre biraz daha planlı görünmektedir 1950 yılına kadar 30 hane civarında olan köyün, komşu Şabanmera köyü yüzünden 60 haneye çıktığı bilinmektedir. 1950’li yıllarda komşu Şabanmera köylüleri Akhoca merasında bulunan ve bir çiftlik yeri olan Beylik mera bölgesini işgal edip kendileri kullanmaya başlıyor.
Bu nedenle Akhocalılarla kavga ediyorlar. Şabanmeralılarla başa çıkamayan Akhoca köylüleri muhtar aracılığı ile Keşan Kaymakamlığına başvurup köye muhacir yerleştirilmesini istiyorlar.
Bu istekleri uygun bulunup 1951 yılında Akhoca köyüne 30 hane muhacir yerleştiriliyor. Gelen bu muhacirlerin Beylikmera’daki çiftlik yerine yerleştirilmesi düşünülüyor. Akhocalılar buna karşı çıkıyor ve muhacirlerin köyün girişine iskan edilmesi daha uygun olacağını belirtiyorlar.
Muhacirler köyün girişine yerleştiriliyor ve Şabanmeralıların zapt ettiği Beylik meradaki arazi de bu muhacirlere dağıtılıyor. ( Beylikmera denilen yer 20 hane kadar insanın yaşadığı bir çiftlikmiş. Orada yaşayanlar sıtma ile başa çıkamadığından Koyuntepe, Mahmutköy ve Kıskapan'a göç etmişler.)
Araştırmamızda 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı sonrası Dobrevtsi ( Добревци ) Dobrevçe veya Dobrevci karyesinden gelen Pomak göçmenler,
Osmanlı dönemi, Gelibolu sancağı Keşan kazası Akhoca karyesi olarak kayıtlı bulunan yerleşime iskan edilmişler. Dobrevtsi'nin ( Добревци ) 1479 yılında bağlı olduğu kaza . Kievo. 1516 - 1873 yılları arasında bağlı olduğu kaza ise. Lofça'dır. Dobrevtsi'nin ( Добревци ) günümüzde bağlı olduğu il . Lovec,
Bağlı olduğu ilçe ise, Yablanitsa'dır. Orhaniye köyünün eski ismi Todoriç'tir Pomak göçmenler geldikleri yeri hatırlatmak amaçlı yeni yerleşimlerine eski köylerinin ismini koymuşlar muhtemelen. Çünkü Lofça'da Todoriçane isimli bir Pomak köyü bulunmakta. Dobrevtsi ( Добревци ) köyünede oldukça çok yakın.
Dobrevtsi ( Добревци ) ve Todoriçane ( Тодоричене ) halkı göç esnasında birlikte hareket ettikleri düşüncesindeyiz Osmanlı döneminden Cumhuriyet dönemine geçişte Todoriç köyünün ismi değiştirilerek Orhaniye oluvermiş birden bire nedense.
Kemal Gözler'in Lofça Pomak köyleri araştırmasına göre, 1479 yılında Todoriçane'de 2 hane, İzvor'da 1 hane ve Reseleç'te 1 hane, tarihte “ilk Müslüman Pomaklar” olarak kabul etmektedir.
Todoriçane ( Тодоричене ) Todoričene veya Todorichene. 1479 yılında bağlı olduğu kaza . Mromorniça. 1516 - 1545 yıllarında bağlı olduğu kaza . Niğbolu. 1579 - 1873 yılları arasında bağlı olduğu kaza ise . Plevne'dir. Günümüzde bağlı olduğu il . Lovec,
Bağlı olduğu ilçe ise, Lukovit'tir. Yıllara göre Todoriçane ( Тодоричене ) köyünün, Müslüman ( Müslim ) ve Hıristiyan (Gayri Müslim ) nüfus çizelgesine baktığımızda.
1479 Yılı.
_______
Müslüm.
H. 2
B. -
Gerban.
H. 17
B. 1
1516 Yılı.
_______
Müslüm.
H. -
M. -
B. -
Gerban.
H. 22
M. 14
B. 3
1545 Yılı.
_______
Müslüm.
H. 1
M. 1
B. -
Gerban.
H. 32
M. 23
B. 3
1579 Yılı.
_______
Müslüm.
H. 10
M. 6
Gerban.
H. 70
M. 51
1873 Yılı.
_______
Müslüm.
H. 65
N. 161
Gerban.
H. 171
N. 512
Bulunmaktadır.
Not .
____
H: Hane (Aile)
M: Mücerred (Bekar Erkek)
B: Bive (Dul Kadın)
N: Nüfus (Erkek)
Müslim: Müslüman
Gebr: Gayr-i Müslim (Müslüman olmayan) Koruklu köyünün tarihi süreci hakkında ayrıntılı bilgi bulunamamıştır.
Osmanlı Arşivleri. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi
Fon . DH.MKT. Kutu . 2100 Gömlek . 33
Keşan'ın Akhoca karyesi ahalisinden Fatma'yı zehirleyerek katleden kayınvalidesi Rahime binti Mehmed hakkındaki tahkikatın genişletilmesi ve neticenin bildirilmesi. H-16-04-1316
Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Fon . HH.İ... Kutu . 83 Gömlek . 16
İpsala cihetinde emlak-ı hümayundan Akhoca nam-ı diğer Beylikmera karyesi ve Tepe karyesinde yangında zarar gören muhacirlere gelecek hasatta alınmak üzere para yardımı yapılması. H-05-04-1310
Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Fon . ML.EEM. Kutu . 84 Gömlek . 50
Edirne'nin Keşan kazasında olup, Hazine hesabına ihale olunduğu halde muhacirin iskan edilen Şükrü, Şaban, Todoriç, Karahisar, Doğanca ve Kocahızır meralarının muhacirin ihtiyacından fazla olması sebebi ile taliplerine icar edilmesi, ancak otlakiye bedelatı olarak toplanan meblağın muhtaç olan muhacirin için sarfının uygun olamayacağı ve kayıtları bulunamayan Şükrü, Şaban ve Todoriç meraları hakkında mahallince malumat istenmesi. R-30-11-1301
Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Fon . BEO Kutu . 436 Gömlek . 32696
Gelibolu'nun Keşan kazasına tabi Karahisar, Todoriç, Akhoca ve Kızkapan karyelerine Orhaniye muhacirlerinin iskanı ve orada Hazine-i Celile'ye ait bulunan mahaller kendilerine ita olunarak tasarruf ettikleri arazi, Sarac Mustafa nam kimseye icar edildiğinden hukuklarının muhafazası zımnında ahali vekili Hasan Tahsin imzasıyla varid olan telgrafname. (Hazine-i Hassa) H-13-01-1312. ?
KAYNAK SAYFA 