Bulgarların, işgal ettiği araziden olan Filibe'ye bağlı kaza ve köylerdeki Müslüman Pomakları din değiştirmeye zorladıkları ve isimlerinin Bulgar isimleriyle değiştirildiğinin Bulgaristan Başmüftülüğü'nden bildirildiğine dair
THE BULGARIAN OPPRESSION ON THE MUSLIMS TO CHANGE THEIR RELIGION
The Head Office of Mufti in Plovdiv informed that the Muslim Pomaks in the towns and villages of Plovdiv invaded by the Bulgarians were forced to change their religion and that their names were changed with Bulgarian ones
27 Kasım / November 1913 Bâb-ı Âlî Daire-i Sadâret Tahrirât Kalemi Aded 993 Peştere kazasındaki İslâm Pomakların Bulgarlar tarafından tenassur etdirilmek istenildiğine dair, melfûf 1.
Hariciye Nezâret-i Celîlesi Cânib-i Âlîsi’ne
Ma‘rûz-ı çâker-i kemîneleridir ki 24 Teşrîn-i Evvel [1]329 ve 10 Teşrîn-i Sânî [1]329 tarihli ve 932 ve 978 numaralı iki kıt‘a tezkireye zeyldir.
Bulgarların dûçâr-ı istila olan mahaller ahali-i İslâmiyyesi hakkında icra etdikleri tazyikât-ı mezhebiye cümlesinden olarak Filibe mülhakâtından Peştere kazasına tâbi kurâda mütemekkin İslâm Pomakların kiliseye devamları ve emvâtın papaslar tarafından defn ve nevzadların kezâlik papaslar tarafından tesmiye edilmesi ve nikâh merasiminin kilisede icrası için memurîn-i mahalliye tarafından tenbihât ifa ve mebûs intihâbâtının isimlerinin Bulgar ismiyle yazılması Peştere kaymakamı tarafından telgrafla emrolunduğu Filibe Müftülüğü’ nden iş‘âr olunduğundan bahisle bazı ifadeyi hâvî Bulgaristan Başmüftüsü efendi cânibinden taraf-ı hazret-i meşihat-penâhîye gönderilip irsâl olunan tahrirât leffen savb-ı âlî-i dâverânelerine tisyâr kılınmağla meâline ve iş‘ârât-ı sâbıkaya nazaran iktizâsının ifa ve neticesinin inbâsına himem-i aliyye-i fahîmâneleri masrûf buyurulmak bâbında emr u fermân hazret-i men lehü’l-emrindir.
27 Zilhicce [1]331 / 14 Teşrîn-i Sânî [1] 329 Sadrıazam Nâmına Müsteşar Emin Huzur-ı Sâmî-i Cenâb-ı Meşîhat-penâhî’ye
Devletlü, semâhatlü efendim hazretleri
Muharebe-i zâilenin ilk safhası hitâma ererek akdolunan mütâreke esnasında galebe-i suveriye ile sermest-i gurur olan Bulgarlar öteden beri vesâil-i gûnâ gûn ile tebdil-i din etdirmeğe çabaladıkları Pomak unsur-ı İslâmiyyesi'ne cebren ve kahren Nasrâniyeti kabul etdirmek dâ‘iyesine düşmüşler. Ta‘dâd-ı envâ‘î mûris-i melâl azab ve işkenceler icrasıyla te’min-i maksada uğraşmışlardı. Bu miyânda hükûmet kendisini gizlemeye çalışmış fakat müracaatın semeredâr olmaması âhâdın teşebbüsâtı bocaladıkca asker ve memurînin 
anlaşılacak suretde müteşebbisîne muâvenet etmesiyle keyfiyetin re’y-i hükûmet ile îkâ‘ edilmekde bulunduğu tezâhür etmiş ise de mütecâhilen adalet dilenmekde devam olunmuş mazlumîn-i mûmâileyhin sirişk-i mütazarrı‘âneye terdîfen ref‘-i kabulgâh-ı Samedâniye kıldıkları eyâdi-i münâcât sıfren iade olunmayacağına mutma’in olarak tecelliyât-ı Sübhâniye zuhuruna nasb-ı nigâh-ı ümid kılınmışdı. Vaktâ ki cereyân-ı vukuât Devlet-i Aliyye-i edâme'llâhu Teâlâ ilâ vakti'l-kıyâme muâhede akdine müncer oldu. Mezâlim-i dil-hırâş-ı mezkûrun vâsıl-ı nihayet olduğunu istibşâr etdik. Gerçi muâhedenâme ve munzam protokollerde meselenin halline dair sarih bir madde manzûr olamamış ise de böyle tecdîd-i harbe vesile-i münferide ittihâz olunması lâ-büd bir keyfiyetin ihmal olunmayacağı muhakkak addolunmağla müsterih ve ahîren bazı evrak-ı havâdisde mesele-i mezkûre hakkında hafî protokol imza olunduğu haber-i meserret-âverini görmekle münşerih olmuş idik. Heyhât bu serbaz ve mutaassıb kavm takib etmekde bulunduğu siyasetde ber-vech-i mu‘tâd ısrardan inhirâf etmeyeceği bu defa Filibe Müftülüğü’nden kabul 
etdiğim 28 Eylül [1]329 tarih 46 numaralı tahrirâtda medine-i mezbûreye mücâvir kezâlik Peştere’ye tâbi kurâdan fevc fevc müracaat eden Pomak mazlumlarının memurîn-i mahalliye tarafından kiliseye devamları ve cenazelerinin papaslar tarafından defnedilmesi nevzadların kezâlik papaslar tarafından tesmiye etdirilmeleri ve akd-i nikâh merasiminin kilisede icra edilmesi tenbih olunduğu ve icrası musammem olan mebûs intihâbâtında isti‘mâl olunacak belediye kartalarında müntehab Pomakların esâmîsi Bulgar ismiyle yazılması Peştere kaymakamı tarafından bâ-telgraf emrolunduğu ber-vech-i şikâyet mutazallimâne ifadeleri cümlesinden bulunduğu iş‘âr olunmasıyla mübeyyin olduğundan akdolunan mukâvelât ahkâmına riâyet etdirmek ve kontrol vazifesini ifa etmekle mükellef olacağı tabiî bulunan sefir beyin bir an evvel ib‘ası ve bu hususda muktezâ tedâbîrin Hükûmet-i Seniyyece derhal ittihâz buyurulması bâbında vesâtat-i aliyye-i hazret-i fetvâ-penâhîlerine müracaata lüzum gördüğümden tasdî‘-i ser-me‘âlî efser-i semuhîlerine cesaret-yâb oldum. Ol bâbda ve her hâlde emr u fermân veli-nimet-i bî-minnet efendimiz hazretlerinindir.
Zilkade 1331/ 6 Teşrîn-i Evvel 1329 Başmüftü ed-Dâ‘î Mühür HR. SYS, 2018/1_17, 19
T.C. BAŞBAKANLIK DEVLET ARŞİVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı. Yayın Nu: 128.
OSMANLI BELGELERİNDE BALKAN SAVAŞLARI Sayfa no . 81.
KAYNAK SAYFA ALTTA TIKLAYIN
